Đền Roi

Đền Roi tọa lạc tại số nhà 11, ngõ 55, phố Lê Đại Hành, phường Lê Đại Hành, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội. Đền Roi là tên Nôm của di tích, tên thôn Vân Hồ. Thời Lê di tích thuộc Hậu Phong Vân, tổng Tả Nghiêm, huyện Thọ Xương, phủ Hoài Đức.
Theo truyền thuyết dân gian của dân làng thì đền được khởi dựng khá sớm để thờ Mẫu theo tín ngưỡng dân gian. Sở dĩ di tích có tên là đền Roi vì ngôi đền được dựng trong khu rừng Roi xưa. Trong cung thờ Mẫu còn bài trí ban thờ Bà chúa rừng Roi. Hiện nay, tại đền còn lưu giữ khối kiến trúc vật chất và bộ sưu tập di vật niên đại thời Nguyễn.
Các công trình kiến trúc cấu thành di tích bao gồm: Cổng đền, sân gạch rộng, vườn cây xanh, núi non bộ, điện thờ Phật, đền chính thờ Mẫu, am thờ Sơn Trang. Đền chính kết cấu kiểu chữ “đinh” gồm: Tiền bái và hậu cung. 
Đền hiện còn lưu giữ bộ sưu tập di vật có giá trị lịch sử văn hóa, nghệ thuật nhiều về số lượng, đa dạng về chủng loại như: Hai quả chuông đồng; Các bức cửa võng được chạm khắc tinh xảo với các đề tài “tứ linh”, “tứ quý”, được chạm thủng, nét chạm mềm mại chau chuốt mang đậm phong cách nghệ thuật chạm khắc thế kỷ XX và hệ thống các bức hoành phi, câu đối, cuốn thư, tất cả được sơn son thếp vàng lộng lẫy, nội dung ca ngợi công đức của Thánh Mẫu và cảnh đẹp của đền. Đặc sắc nhất là bộ tượng tròn 52 tượng Phật, tượng Thánh, tượng Mẫu, tượng Tổ được sơn son thếp vàng mang phong cách nghệ thuật thế kỷ XX.
Đền Roi cũng như nhiều ngôi đền khác thờ Mẫu của Hà Nội mang tính chất hỗn dung hòa đồng tôn giáo tín ngưỡng của người Việt được thể hiện rõ nét qua cấu trúc thờ tự tại di tích, đã góp phần thỏa mãn tính đa dạng, tinh thần bao dung của người Việt, vốn là một trong những đặc trưng nổi bật trong lịch sử văn hóa nước nhà. Sự tồn tại của đền Roi là nguồn sử liệu quý giá, mang giá trị lịch sử về sự tồn tại của làng cổ Hậu Phong Vân, rồi làng cổ Vân Hồ, dưới các triều đại phong kiến trước đây. Đền Roi không chỉ là một di tích tín ngưỡng thờ Mẫu – một di sản văn hóa quý mà còn được coi như một chứng tích trong lịch sử Thăng Long – Hà Nội.